ÖZ
Osmanlı Devleti‟nin Afrika'da Avrupa Sömürgeciliği'ne karşı siyasetini (XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyılın başları) konu edinen bu çalışma, etkinliğini gün geçtikçe artırmakta olan sömürgeciliğe karşı Osmanlıların ortaya koyduğu azmi ve gösterdiği iradeyi ele almaktadır.
Osmanlı Devleti dinî, siyasi, askerî ve sosyo-kültürel bağı olan Afrika'yı yüzyıllar boyunca idare etmişti. Bu zaman zarfında bölge halkları ile yönetici konumundaki Osmanlı devlet ricâli arasında büyük yakınlıklar oluşmuştu. Sömürgeci güçlerden başta Portekiz olmak üzere İspanya, Hollanda, Fransa, İngiltere, Almanya, Belçika ve diğer Avrupa devletleri jeopolitik ve stratejik açıdan Afrika'nın tamamına göz dikmişler ve gizli anlaşmalarla burayı paylaşmışlardı. Bu devletler arasında öne çıkan Fransa ve İngiltere, belirlenen stratejik bölgeleri sömürge olarak tayin edip, “böl, parçala, yut” modelini uygulaması diğer Avrupalı devletlerce de benimsendi. Avrupalıların Afrika'da XIX. yüzyıl sömürge politikalarına karşılık Osmanlı Devleti de Hilâfet siyaseti ve İslam birliği gibi bir takım politikalar geliştirmeye çalıştı. Özellikle II. Abdülhamid'in “İslâm Birliği” siyasetinden rahatsız olan Avrupalı devletler, Afrika'daki yerli Müslümanları kendileri için bir tehdit unsuru olarak görmeye başlamışlardı. Bu durum misyonerlik faaliyetlerini de beraberinde getirmişti.
XIX. yüzyıl Afrikası, sömürgeci güçlere kâbuslar gördüren birçok irili ufaklı direnişe şahit olmuş ve bilhassa yerli Müslüman halk, çeşitli tarikatlar öncülüğünde sömürgeciliğe karşı şiddetle karşı koymuştu. Özellikle Kuzey Afrika'daki tarikatlar, liderleri öncülüğünde yaklaşık yüz elli sene kadar direnmişlerdi. Bunlar arasında Sokoto'da Osman Bin Fodyo ile başlayan hareket Cezayir'de Emir Abdülkadir, Libya'da Muhammed es-Senûsî ve Çad'da Râbih b. Fazlullah ile geniş bir coğrafyaya yayıldı.
Afrika insanını ve bölgenin her türlü zenginliğini elde etme girişimi karşısında Avrupalıların aksine insanî, adilâne ve sömürge karşıtı duran tek bağımsız devlet Osmanlılardı. Bu durum Osmanlı Devleti, tarih sahnesinden çekilinceye kadar devam etti. Osmanlıların Avrupalılar karşısındaki Afrika mücadelesini tarihten gelen sorumluluk, insanî değerler ve İslâm kardeşliği şeklinde özetlemek mümkündür.
0 yorum:
Yorum Gönder