ÖZ
Bu çalışmanın odağını oluşturan metin, 1873 yılında Osmanlı yazarları tarafından Viyana Dünya Sergisi için hazırlanan ve Osmanlı mimarisinin tarih ve kuramı üzerine yazılmış ilk eser olan “Usûl-i Mimâri-i Osmânî”dir. Metin, “retorik” (belâgat/söz bilimi, söylem sanatı) üzerine yapılan kuramsal incelemelerden oluşturulan metodoloji çerçevesinde incelenmiştir. Çalışma 1873’te yayımlanan Usûl-i Mimâri-i Osmânî’yi; Türk mimarisi üzerine ilk söylem geliştirme girişimi, dolayısıyla mimari kuram denemesi olarak değerlendirmektedir.
En öz olarak bu makalenin amacı, Osmanlı’nın bir dönemine ait metinsel bir mimari kesit sunmaktır. Bu yönüyle makale, Osmanlı’nın 19. yüzyıldaki düşünsel duruşunu ortaya koyması yanında, ağırlığını bir yeniden yorumlama olarak ortaya koymaktadır. Osmanlı üzerine yapılmış olan çalışmaların hatırı sayılır bir bölümü; kimlik, siyaset, iktidar, idari yapılanma, erk, kültür, sanat gibi birçok bağlamda irdelenmesi yanında, her zaman anlaşılması çok kolay olmayan bir zihinsel dünyaya ışık tutma iddiasındadır. Bu yönüyle Usûl-i Mimârî-i Osmânî, işaret ettiği sorunsallar ve mimari düşünme biçimini ortaya koymayı hedefleyen iddialarıyla mimarlık yazım biçimine yönelik önemli bir belge niteliğinde görülebilir. Doğu kültürüne özgü kuram oluşturma ya da kuram sorgulama arayışlarının azınlıkta kaldığı dikkate alındığında, Osmanlı kültürünün dünya mimarlık kuramına katkılarını ortaya çıkaran bu çalışmanın; Türkiye’de mimarlık tarih yazımının şekillenmesinde yeni açılımlar getireceği düşünülmektedir.
Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî’den söz etmek; tarihten sanat tarihine, mimarlıktan mimarlık tarihine uzanan bir tarihyazım serüveninin içinde olmayı gerektirir. Kitabın kendine özgü eklemlenme biçimini üreten çeşitli öge veya kavramlar, metnin tarih yazımı ve mimarlık ile ilişkilenme biçimini de ortaya koymaktadır. Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî’nin, kimlik üzerine ilk söylem metinlerinden biri olması, Osmanlı usul düzenleri arayışında bir ilk ve deneme niteliğinde olması, kültürel kimlik ve mimarlık ilişkisi arasında bir bağ kurma denemesi ve mimarlık yazımı üzerine verdiği ipuçları açısından mimarlık yazınında okunması, yeniden okunması ve üretilmesi gerekli bir metin olduğu açıktır.
0 yorum:
Yorum Gönder