Geleneksel Eğitim Pedagojilerine Eleştirel Bir Yaklaşım: Feminist Pedagoji

ÖZ

Bu çalışma geleneksel eğitim süreçlerinde karşılaşılan toplumsal cinsiyet eşitsizliğine alternatif bir yaklaşım arayışıyla doğmuştur. Öncelikle eğitimin tarihçesi incelenerek eşitsizliğin kaynağına inmeye çalışılmıştır. Bu tarihsel izlek köklerini günümüzden Antik Mısır’a, Çin’e, Hindistan’a, Antik Yunan’a uzatmıştır. Yer ve zaman değişse de görülmüştür ki tüm çağların ortak paydası aynı; kadının eğitimdeki ve toplumdaki eşitsiz ikincil konumu. Bu eşitsizlik, insanlığın dünyaya dair bilgisinin henüz yeterli olmadığı çağlarda kadının bir ruhu olup olmadığının tartışıldığı zamanlarda da, cadı olarak yakıldığı çağlarda da, insan haklarının, eşitliğin ve özgürlüğün tartışılmasına rağmen kapsamına kadının dahil edilmediği çağlarda da aynıdır. Çalışmada bu tarihçe oldukça geniş bir bağlamda ele alınmış ve önce çıkan dönemler tek tek, kadının eğitimdeki yeri bakımından incelenmiştir. 

Eğitimin bir kitle yaratmadaki becerisi değişen dönemlere kendisini ustalıkla uyarlar. Çağın gereksinimlerinin ve kitlenin özelliklerinin farkında olan erk sahipleri talepleri doğrultusunda halkı şekillendirir, bunu yaparken de tehlikeli bulduğu kadını her zaman ötelerler. En devrimci düşünürlerden sıradan kötücül erkeğe kadar bütün güç sahipleri, kadın için bir rol biçer; anne, eş, cadı, fahişe… Her bir rol için doğal olduğu kabul edilen bir sıfatla birlikte elbette; iffetli, sadık, tehlikeli, dindar, becerikli… Eğitim bu rollerin ve özelliklerin her gün yeniden üretilmesini sağlayan en pratik mekanizmadır. Ulus devletlerinin oluşmasıyla birlikte, eğitimin zorunlu ve devlet gözetiminde olmasının bir nedeni olmalıdır. Birey ne kadar uzun süre sistemde işlem görürse çıktı o denli kusursuz olur. Günümüz eğitim sistemi rekabetçi, eşitsiz, ezber, çıkarcı denklemleriyle bireyleri onlara iş sağlayan bir diploma hedefinde yarış atı gibi koşturmaktadır. Geleneksel eğitim pedagojileri bireyin bu kısır döngüden çıkmasına fırsat vermeyecek denli sıkı geçirmişlerdir pençelerini öğrenciye. Bilgiyi, otoriteyi, eşitsizliği sorgulayamayan birey, üzerindeki ağırlığı silkip atabilecek donanıma sahip eğitim görmemektedir. 

Geleneksel eğitim pedagojilerine eleştirel yaklaşan kuramlardan olan feminist pedagoji, bu çıkmazları açmaya, bireyi güçlendirmeye ve özgürleştirmeye, öğretmeninki de dahil her türlü otoriteyi ve doğmayı sarsmaya çalışır. Öğrenme öğretme süreçlerinde sınıf pratiklerimizdeki seçimlerimizi belirleyen kriterler koyar ortaya. Toplumsal cinsiyete duyarlı, eşitlikçi, öğrenci ve öğretmen arasındaki ilişkileri irdeleyen, öğrencilerin kendilerini ifade etmelerini sağlayan bir yaklaşımla, bireyin özgürleşmesini ve toplumun dönüşmesini hedefler. Peki, feminist pedagojiyi uygulamak mümkün müdür? Son bölümde bu soru ekseninde bir tartışma yürütülmektedir. Bu tartışmanın metodolojisi feminist epistemoloji ve feminist kuram çerçevesine oturtulmuştur. Feminist teorinin argümanları kullanılmıştır. Feminist pedagojinin yöntemleri bilimsel çerçevede irdelenmiş ve eleştirel yaklaşımla yeniden gözden geçirilmiştir. Eşit, çok sesli, özgür, kendine güvenen, “öteki”lerle aynı olduğunun bilincinde birey yetiştirmenin yöntemi araştırılmıştır.

OKU