ÖZ
Karasal ortamda yaşıyan hayvansal organizmaların koku alma duyuları (olfaktör sistem) uçucu hidrofobik molekülleri tespit ederek seçebilecek şekilde özelleşmiştir. Bu moleküllerin bazıları bitkisel kaynaklı uçucu bileşikler olup bazıları da hayvansal organizmalar tarafından salınan hidrofobik özellikte, hidrokarbon yapısında ve feromonlar olarak isimlendirilen koku molekülleridir. Böceklerin antenlerinin birincil görevi, karşı eşeyden salınan eşey feromonlarını, diğer fizyolojik ve davranışsal işlevleri gerçekleştiren semiokimyasalları ve bitkisel kaynaklı uçucu molekülleri içeren kokuları algılamaktır. Lepidoptera takımına ait güve türlerinin antenlerinde trikoid ve bazikonik olarak isimlendirilen iki olfaktör duyu almacı (sensilyum) belirlenmiştir. Trikoid sensilyumlar feromonları algılamak üzere özelleşmiştir. Hidrofobik semiokimyasallar koku bağlayıcı proteinler tarafından bağlanarak çözünür forma dönüştürüldükten sonra sensillar lenfteki sulu ortamdan sinyal iletiminin başlatıldığı olfaktör reseptöre doğru taşınır. Bu proteinler altı adet sistein amino asidi taşıması nedeniyle benzer yapıda olup feromon bağlayan proteinler ve koku bağlayan proteinler olarak iki alt gruba ayrılır. Üç adet disülfür bağı oluşturan bu sistein amino asitleri proteinlerin üç boyutlu yapılarının kararlılığı için gereklidir. Feromonlar böcekler, diğer hayvan grupları ve insanlar tarafından kimyasal iletişimi sağlamak amacıyla salınan kokusuz, doğal moleküllerdir. Bu moleküller, dişi böceğin erkeğini kilometrelerce uzaktan bulabilmesini sağlayacak kadar etkindir. Feromon bağlayan proteinler Lepidoptera takımına ait güveler ve diğer böcek türlerindeki çeşitli duyu organlarında bulunan, düşük moleküler ağırlığa sahip (13-17 kDa) heliks yapısında proteinlerdir. Koku bağlayan proteinler ise kimyasal duyu sensilyumlarının lenf sıvısında oldukça yoğun olarak bulunan düşük moleküler ağırlıklı (15 kDa) çözünür proteinlerdir. Diğer birçok böcek türlerinin çeşitli duyu organlarında küçük bir protein grubu daha belirlenmiştir. Dört sistein amino asidi içermesinden dolayı feromon bağlayıcı protein ve koku bağlayıcı protein ile amino asit dizilişi bakımından daha az benzerlik gösteren bu proteinler, kimyasal duyu proteinleri olarak ayrı bir gruba dahil edilir. Bunlar koku ve tat gibi kimyasal sinyallerin algılanmasından sorumlu olup çeşitli kimyasalların hava ve su ortamından reseptörlere taşınmasında rol oynar.
0 yorum:
Yorum Gönder