ÖZ
Kızılbaş Türkmenler, Safevi Devleti’nin kuruluşunda mühim rol oynayan konar göçer kabilelerdir. Anadolu, Suriye ve İran topraklarında çeşitli devletlerin egemenlikleri altında yaşayarak farklı kültürlerle etkileşim içerisinde olmuşlardır. Geleneksel inançlarını sürdüren Kızılbaşların değnek vurma geleneği tarihi süreçte farklı amaçlarla uygulanmıştır. Bu tarz geleneklere mitolojik köken inşa edilmeye çalışılması kurumsal inanç sistemlerinden bağımsız yaşayan tüm geleneksel toplumlarda görülmüştür. Mitolojik öğeler barındıran ve Kızılbaşların sosyal hayatlarında önemli bir yer kaplayan bu gelenek çalışmamızda geçiş ritüeli bağlamında değerlendirilmiştir. Kızılbaşların cem törenlerinde çeşitli amaçlarla uyguladıkları değnek vurma, Kızılbaş kabilelerin kutsal saydıkları ve Safevi etkisi altında yazılan ‘Buyruk’ adlı kitaplarda anlatılmıştır. Değnek vurma, özellikle Kızılbaş Türkmenlerde mitolojik öğelerle özdeşleştirilerek Hz. Ali ile irtibatlandırılmıştır. Kızılbaşların temel yazılı kaynaklarından olan bu kitaplarda değnek vurmanın nasıl ve ne şekilde yapılacağının yanı sıra hangi amaçlar için uygulanacağı da açıklanmıştır. Bu çalışmada Kızılbaşların yaşamlarında önemli bir yere sahip olan ve cem törenlerinde bir geçiş ritüeli şeklinde uygulanan değnek vurma geleneğinin tarihi süreçte geçirdiği değişimler anlatılarak Kızılbaşlar için önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu yapılırken öncelikle Kızılbaşlardan bahsedilerek Safevilerin Şiileşmesinde oynadıkları tarihi rolden bahsedilmiştir. Daha sonra geçiş ritüeli ve kültürel değişimin nasıl olduğunun üzerinde durulmuştur. Kızılbaşların kutsal kitaplarından olan ‘Buyruk’ adlı kitaptan derlenen ve değnek vurmanın mitolojik kökenine ışık tutan anlatılardan yola çıkarak bu geleneğin Kızılbaş Türkmenler arasındaki önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.
0 yorum:
Yorum Gönder